Bùi Giáng: Kỷ niệm 25 năm ngày mất

Lên mù sương xuống mù sương

Bước xa bờ cỏ xa đường thương yêu

Tuổi thơ em có buồn nhiều

Hãy xin cứ để bóng chiều bay qua

Biển dâu sực tỉnh giang hà

Còn sơ nguyên mộng sau tà áo bay.

Bùi Giáng

-----

Ảnh chân dung, thủ bút Bùi Giáng

Kha Tiệm Ly: VĂN TẾ ĐẠI THI HÀO NGUYỄN DU

Giải nhất toàn quốc cuộc thi viết VĂN TẾ ĐẠI THI HÀO NGUYỄN DU, nhân kỷ niệm 200 ngày mất của ông  (2021)

Tác giả KHA TIỆM LY 

Than ôi!

1. Gió dìu mây, mây phủ màu tang,

Sương thức (chạm) lá, lá rơi nước mắt.

2. Khóc người tuấn kiệt, núi thẳm ngậm ngùi,

Chạnh khúc đoạn trường, dòng sâu man mác!

Nhớ văn hào xưa,

3. Vốn nòi thế phiệt, lời lời hoa thêu gấm dệt, hàng hàng ý ngọc lời châu,

Nhằm cửa danh gia, ngày ngày ngọc dát châu đeo, bữa bữa đũa ngà chén bạc.

4. Hồng Lĩnh đỉnh cao vòi vọi, muôn khí thiêng hun đúc bậc anh tài,

Lam Giang bờ rộng thênh thênh, vạn nguồn mạch sản sinh người khoáng dật.

5. Thương chúng sinh thập loại, lấy lòng nhân thắp sáng đuốc từ bi,

Đọc thiên quyền vạn kinh, nhờ bút ngọc vinh danh người lỗi lạc.

.

6. Cao bằng hiền hữu, luôn chọn bậc trọng nghĩa khinh tài, đâu hiềm nhà cao cửa rộng hay điếm cỏ cầu sương,

Tri kỉ hồng nhan, chỉ lựa người nhả ngọc phun châu, chẳng màng cổng kín tường cao hay lầu ca viện hát.

7. Tài năng đó khó khăn chi danh đề bảng hổ, vinh hiển tổ tông?

Nhân cách ấy trở ngại gì tế thế an bang, chấn hưng xã tắc?

Ngờ đâu,

8. Thời li loạn hốt bạch vân thương cẩu, còn đâu hồi áo gấm hài thêu,

Lửa chiến chinh biến thương hải tang điền, nào ngờ lúc nhà tan cửa nát!

9. Buổi giao thời chia đường hai lối, về phương nào khi thay chúa đổi tôi,

Tiếng đao binh tạo khúc đoạn trường, đàn làm sao khi lạc cung sai bậc?

10. Kinh luân một bụng, đâu anh hùng, đâu tri kỉ, đường trần ai ngoảnh lại bơ vơ.

Kinh điển năm xe, nào trung can, nào khí tiết, đạo thần tử ngẫm càng chua chát!

11. Hùng tâm tráng khí, mà bóng quần hào sau trước vắng tênh,

Viễn trí cao tài, nhưng đường tiến thoái dọc ngang bế tắc!

12. Mộng phù Lê tàn phai lần lữa; làm được gì khi bóng lẻ thân cô?

Vọng cố hương đau xót não nùng; thương biết mấy ngày canh rau cơm lạt!

13. Dằn câu khí tiết, chốn sân chầu che mặt uốn lưng tôm,

Ngậm tiếng thị phi, nơi cửa khuyết nén lòng khum gối hạc!

14. Đã trót đánh rơi thanh kiếm, vinh dự chi lơ láo phận hàng thần.

Thôi đành nương náu bệ rồng, thẹn thùng lắm lất lây hồi đầu bạc!

15. Qua quan ải, giận cuồng ngôn tên ác tướng Phục Ba, (1)

Nhớ Hát Giang, trọng khí tiết vị nữ vương Trưng Trắc.

16. Dù Đồng Trụ rêu đã xanh rì ,

Nhưng Đằng Giang cọc còn nhọn hoắt! (2)

17. Đến viễn phương thấy đời đau khổ, kẻ tù đày, người đói rách, nhớ quê xưa tấc dạ bồi hồi.

Viếng danh nhân chạnh nỗi đoạn trường, nào bi phẫn, nào oan khiên cảm thân phận cõi lòng u uất.

18. Bởi bạo quyền giấu nanh che vuốt, nhai xương người ngọt tợ cao lương. (3)

Nên lê dân bóp bụng thắt hầu, ăn rau dại thường hơn cơm vắt!

19. Đầu Ban Siêu (4) phơ phơ màu tóc, nợ sơn hà tấc đất ngọn rau,

Mây Hoành Sơn bàng bạc đầu non, xót phần số hồng nam nhạn bắc!

20. Đường công danh phủ bao lớp trần ai,

Màu danh lợi nhuộm mấy lần bạch phát!

21. Mãi trông đàn nhạn vỗ cánh nhịp nhàng hướng đỉnh Hồng Sơn,

Mà mặc vó ngựa gõ nhịp u buồn về miền Kinh Bắc!

22. Mỗi bước li hương, mỗi bước não nùng,

Từng hồi nhớ quê, từng hồi quặn thắt!

Mới hay,

23. Li ngự tửu không ngon ngọt lại đắng cay,

Tình đồng liêu chẳng mặn mòi mà nhợt nhạt!

24. Chốn quan trường lỡ thầy lỡ tớ, ích lợi gì chữ tốt văn hay?

Nơi triều trung gượng nói gượng cười, sượng sùng lắm mũ vàng đai bạc!

25. Chán khòm lưng quỳ nơi chín bệ, thùng thình vướng áo rộng hài cao,

Muốn phanh ngực nằm dưới bách tùng, thư thả ngắm trăng thanh gió mát.

26. Sờ tóc trắng thẹn cùng Hồng Lĩnh, thẹn cùng tảng đá, chòm cây,

Nhìn mây chiều nhớ đến Lam Giang, nhớ đến cội tùng, dòng thác

27. Thanh Hiên Thi Tập, gởi gắm phận mình lỡ thời thất thế, đá nát vàng phai,

Bắc Hành Tạp Lục, xót thương bao người ách nước tai trời, mưa vùi gió dập.

Dù cho,

28. Sao văn chương xé toạc lưng trời,

Lòng nhân ái trải dày mặt đất.

29. Viết văn tế độ người thảm tử, xót thập loại chúng sinh sống đọa chết đày,

Mượn tân thanh phổ khúc đoạn trường, thương bao phận hồng nhan hoa trôi bèo dạt!

30. Cảnh tang thương triền miên tám  hướng, nơi ta bà bao người lạc chợ, trôi sông,

Khói binh đao mờ mịt chín tầng, xương vô định bấy kẻ chôn nghiêng, liệm sấp!

31. Sổ đoạn trường hàng hàng lớp lớp, nào giai nhân, nào tài tử, lượn sóng đời dập cuồn cuộn oan khiên,

Đường định mệnh lối lối thênh thênh, nào nghĩa khí, nào trung can, dây oan nghiệt kết trùng trùng u uất!

Ôi!

32. Mang chữ “mệnh” thì nơi đâu không phải bến Tiền Đường?

Chẳng chữ “duyên” làm sao dễ náu nương Quan Âm các?

33. Phận bạc luôn đọa đày bậc khoát luận cao đàm, tú khẩu cẩm tâm,

Con tạo khéo ghét ghen kẻ ngọc diện hồng nhan, thiên hương quốc sắc!

34. Dù bể tang thương trùng trùng gió bão, đầu bút thần vẫn tỏa ánh hào quang,

Ngặt lửa sa trường ngun ngút núi sông, câu khí tiết làm đau lòng ngọc phác!

35. Đâu má hồng mười lăm năm trường đoạn, mà bên tình, bên hiếu luôn sắt son cùng sông núi thênh thênh?

Đâu danh nhân chịu nửa kiếp phong trần, mà chữ tiết, chữ nhân vẫn mênh mang như trăng sao vằng vặc?

 

Đáng xứng danh:

36. Vô tiền nghệ sĩ aó bố hài gai,

Khoáng hậu thi hào lòng son dạ sắt

.

37. Không phải nguyệt mà sáng trong hơn nguyệt; trong rừng bảo điển vĩ nhân, cụ Tiên Điền xứng danh “vạn đại thi hào” .

Chẳng là hoa lại thơm ngát hơn hoa; trong vườn phong tình cổ lục, truyện Thúy Kiều đáng gọi “kỳ thư tuyệt tác”.

38. Cạnh muôn hoa, vua mẫu đơn chẳng muốn tỏa hương, (5)

Giữa bầy chim, chúa phượng hoàng đâu cần khoe sắc! (6)

39. Đẹp làm sao! Nhân dân ngưỡng mộ ngài với biết bao lời châu ngọc thiết tha,

Xứng làm sao! Thế giới tôn vinh ngài cùng trăm linh bảy danh nhân lỗi lạc! (7)

Ôi! Hỡi ôi!

40. Đang cơn mây tạnh ngờ đâu gió thổi ngậm ngùi,

Trong lúc trời quang bỗng dưng mưa bay lất phất!

41. Thu vừa chớm mà vùng đất Tiên Điền (8) mây nhuộm âm u,

Chướng chưa về mà dặm đường Nghi Xuân (8) lá rơi lác đác!

42. Đao định mệnh luôn cướp đường sinh tử, dù thân chẳng còn mà tiếng để danh lưu,

Trận phong lôi sao át sấm tài danh, nên đèn vẫn tỏ dù mưa lùa gió tạt.

43. Lẽ vô thường lại đùa cợt nhân sinh,

Đò li biệt luôn đưa sầu vạn vật!

44. Ơn văn hào tợ trái đồi trái núi, chừng như nước lấp đại dương,

Lời hậu sinh như hạt bụi hạt sương, cầm bằng cát rơi sa mạc!

Hôm nay,

45. Chưa ba trăm năm, mà cả non sông đã đổ lệ vì người nghệ sĩ phong lưu,

Bởi khắp bốn cõi, cứ mỗi tấm lòng đều nghiêng mình trước một thi hào uyên bác.

46. Dù văn chương, dù son phấn, khi thác rồi hậu thế còn ghi,

Dù vô mệnh, dù hữu thần, lúc lìa đời người sau vẫn nhắc.(9)

47. Chén rượu quý kính dâng người tài đức, lượng thứ chúng hậu sinh ý thiển lời thô,

Nén nhang thơm tưởng nhớ bậc cao hiền, cung thỉnh đấng tiền bối lòng thành lễ bạc.

Thượng hưởng!.

KHA TIỆM LY

Chú thích:

(1) Sau khi đánh thắng Hai Bà Trưng. Mã Viện dựng trụ đồng ở biên giới với hàng chữ khắc trên đó: “Đồng trụ chiết, Giao Chỉ diệt” (nếu trụ đồng mà bị gãy thì Giao Chỉ bị diệt vong)

(2)Trộm ý của hai câu:

“Đồng trụ chí kim đài dĩ lục,

Đằng giang tự cổ huyết do hồng”

(Trụ đồng đến nay rêu còn xanh biếc,

Nước sông Bạch Đằng từ xưa đến giờ vẫn còn đỏ au)

(3) Cao lương: Trong “cao lương mĩ vị”, chỉ thức ăn ngon. Nguyên câu trộm ý 2 câu trong bài Phản Chiêu Hồn của cụ Tiên Điền:

“Bất lộ trảo nha dữ giác độc,

Giảo tước nhân nhục cam như di!”

(Không để lộ ra nanh vuốt và sừng (có nọc) độc

Mà cắn xé thịt người ngọt như kẹo như đường)

(4) Ban Siêu: Vị tướng tài thời Đông Hán. Bình định Tây Vực hồi 40 tuổi, đến 71 tuổi mới trở về kinh đô Lạc Dương; lúc đó đầu ông đã bạc trắng .

(5) (6): Mẫu đơn là chúa loài hoa; Phụng hoàng là chúa loài chim (theo quan niệm xưa)

(7) Ngày 25/10/2013, tại kỳ họp lần thứ 37 của Đại Hội đồng Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên Hiệp Quốc (UNESCO) họp ở Paris đã chính thức ban hành Nghị quyết số 37C/15 phê chuẩn Quyết định số 191EX/32 và 192EX/32, nhất trí vinh danh Đại thi hào Nguyễn Du cùng với 107 danh nhân văn hóa toàn thế giới. Theo đó, hoạt động tôn vinh được triển khai ở Việt Nam và tại các nước trong cộng đồng UNSESCO (niên độ 2014 - 2015).

(Nguồn: https://hanam.gov.vn/…/Danh-nhan-van-hoa-the-gioi--%C4%90ai…)

(8) Làng Tiên Điền, huyện Nghi Xuân, Tỉnh Hà Tĩnh là quê hương của cụ Nguyễn Du (mộ cụ nằm tại làng Tiên Điền)

(9) Trộm ý 2 câu trong bài “Độc Tiểu Thanh Kí”:

“Chi phấn hữu thần liên tử hậu,

Văn chương vô mệnh luỵ phần dư.”

( Son phấn có thần chắc phải xót xa vì những việc sau khi chết .

Văn chương không có số mệnh mà cũng bị đốt dở).

Truyện ngắn Hòa Văn: NỖI LÒNG NGƯỜI MẸ

       Nhân ngồi bó gối, kiểu ngồi giống hệch bà Tư Đan - mẹ của Nhân. Kiểu ngồi chỉ có trong lúc buồn buồn! Ở tuổi sáu mươi bà Tư Đan đẹp lão như thế thì nhất định hồi con gái đẹp phải biết! Thế mà không rõ vì lý do làm sao cô “con gái đẹp phải biết!” lại không có chồng chỉ có đứa con nuôi.

Khi nhỏ có lần hóng hớt chuyện con nuôi con đẻ... ở hàng xóm Nhân chạy u về nhà sà vào lòng mẹ tỉ tê:

“Mẹ à! Con hỏi mẹ đừng buồn nghe! Cô Tâm, cô Hai nói...”

Bà Tư Đan không để Nhân nói hết câu:

“Con là con nuôi của mẹ chứ gì?”.

“?...”.

“Con ạ! Bây giờ con cứ lo học hành đi... về sau mẹ sẽ...”.

!

“Dạ!...”.

Nhân lí nhí “Dạ!...” mắt nhìn chăm chắm vào mắt mẹ. Đôi mắt từng nhiều lần Nhân lấy một tấm ảnh của mẹ - một tấm ảnh của Nhân ra so đo, càng so đo càng thấy hai đôi mắt giống nhau như đúc. Cặp lông mày sắc sảo, còn tròng trắng màu thau sáng long lanh và sâu thẳm tựa như hồ thu. Nhỏ bạn học cùng lớp với Nhân thường hay chọc quê “Con trai mà con mắt giống mẹ!”. Thế mà tại sao mẹ lại bảo mẹ là mẹ nuôi? Nhân nghĩ ngợi ở đời chuyện con nuôi thông thường họ hay giấu chớ sao mẹ mình lại nói với mình một cách thản nhiên như vậy! Rồi sau đó ngồi bó gối buồn buồn.

*

Nhân thưa với mẹ:

“Mẹ khổ cực với con nhiều quá rồi giờ mẹ đừng lo nghĩ điều gì nữa... Sang năm vợ con sinh, mẹ có cháu bế bồng rồi...”.

Thực tâm khi bà Tư Đan tuổi ngày càng xế chiều Nhân muốn hỏi cho rõ “chuyện của Nhân” nhưng công việc làm ăn ở công ty Tin học do vợ chồng Nhân mới gầy dựng quá bận bịu nên cứ lần lữa mãi. Với lại bà Tư Đan bao giờ cũng một mực hết lòng yêu thương con cháu nên Nhân chẳng nỡ nào làm mẹ buồn...

Đoạn nầy Nhân kể trong nước mắt... “Luật sinh tử của tạo hóa thật khắc nghiệt!”. Hồi đời sống kinh tế vất vả khó khăn thì mẹ con đùm bọc nhau sống đầm ấm, giờ Nhân trưởng thành ăn nên làm ra có gia đình vợ con hạnh phúc thì bà Tư Đan lâm bệnh K. ở giai đoạn đoạn cuối. Mà đã K. rồi dẫu có tiền muôn bạc vạn, dẫu có tiến bộ khoa học hiện đại vẫn đành thua cuộc.

Ai cũng giấu giếm nhưng hình như linh tính bà Tư Đan biết chuyện chẳng lành. Nhiều hôm chỉ có một mình Nhân ở nhà, bà muốn nói điều gì ấy nhưng lại thôi.

Nhân ngồi bó gối thấy mẹ đang cố gắng hết sức để nâng bàn tay gầy guộc lên như muốn vẫy gọi Nhân mà không làm được.

Nhân thấy vậy vùng dậy bước nhanh tới bên gường, hỏi:

“Mẹ mệt quá? Con lấy thuốc giảm đau cho mẹ uống nghe!”.

Bà Tư Đan làm thinh mắt đờ đẫn nhìn ra phía cửa sổ như mong ngóng ai...

“Mẹ! Mẹ muốn nói điều gì với con?”.

Bà Tư Đan vẫn im lặng, đôi khoé mắt ngân ngấn nước mắt.

Mới nửa chiều bên ngoài trời sẫm tối. Cơn giông ập tới mưa xối mưa xả, Nhân đi đóng cửa sổ lại cho kín gió, bật sáng đèn các phòng trong nhà xong quay lại thấy bà Tư Đan vật vã ôm ngực người co rúm...

Bà Tư Đan từ biệt cõi đời.

Nhân đau đớn vô cùng!

*

Về già ông Hành kể ngọn ngành đầu đuôi chu‌yện tìn‌h giữa ông và cô Tư Đan cho cô Vân - con gái của ông nghe – ông Hành bày tỏ sự ân hận và mong mỏi tìm đứa con với cô Tư Đan ngày xưa...

Trước năm hòa bình bảy lăm...

Cô Tư Đan yêu anh Hành rồi có thai nghén nhưng “Với ai chứ không phải với anh Hành”. Đó là lời khẳng định như đinh đóng cột của ông Miêng.

“Liệu mà “t‌ּự x‌ּử!”.

Ông Miêng cha của Hành nói như lệnh với cô Tư Đan là phải bỏ cái bào thai!

Cô Tư Đan chẳng biết làm gì, ngồi cúi đầu thin thít.

Ông Miêng nói như quát:

“Thằng Hành con tôi mà lấy cô hãy! Không! Không thể nào có cái điều ấy xảy ra ở nhà này!”.

Cái thể giàu - nghèo giữa hai nhà là hố ngăn cách theo ông Miêng khó san lấp... dẫn tới xử sự quá cố chấp!

Hành đau khổ dữ lắm mà chẳng nói được câu nào. Tư Đan khóc hết nước mắt. Cô tự trách mình nông nỗi, nhẹ dạ, cả tin. Nói gì nghe cũng phải.

Cô Tư Đan lặng lẽ làm theo tiếng gọi của trái tim người mẹ giữ gìn bào thai rồi lặng lẽ bỏ xứ vào Nam sinh sống.

*

Sau nhiều năm cất công tìm người anh ruột, Vân đã gặp Nhân nhưng một điều bán tín bán nghi lại xảy ra.

Nhân viết thư gởi Vân:

“Nếu những tình tiết cô Vân kể là đúng thì vì nguyên cớ gì suốt cả đời mẹ sống với tôi - đứa con trai duy nhất của mẹ mà mẹ lại bảo là tôi con nuôi?”.

Hòa Văn

2/3/2013

Hòa Văn: TÌNH TRÊN FACEBOOK

      Truyện ngắn

       Facebook (Fb) bây giờ phổ cập rất nhiều người đủ mọi lứa tuổi nghề nghiệp chức phận tham gia. Hồi xưa. Nói hồi xưa cho oai chứ chỉ dăm năm trước fb hàng cấm kỵ. Với họ trang này y nọc độc không nên chạm vô sợ lây nhiễm thói hư tật xấu hay chi ít cũng thiệt hại cái gì đó không vật chất thì tinh thần!. Ấy vậy mà...

Phương viết stt rồi loay hoay chọn ảnh để up. Buồn cười cho cô biết fb qua tivi, cái này nói cho rõ hình như tivi dạo này mười chương trình cả chục đều có fb kèm theo. Người dẫn chương trình lúc nào cũng nói phây béc cũng giới thiệu thật kỹ ví như www facbook.com/... nickneam ... Phương lúc đầu không hiểu phải nhờ cô bé con chị Ba kêu Phương dì ruột chỉ từng đường đi nước bước. 

"Không bằng sắp nhỏ lanh tay lẹ mắt Phương lóng ngóng đủ thứ. Rồi học và làm miết được thôi."

Phương nghĩ bụng.

Có chậm chút Phương cũng đã up được tấm ảnh. Tấm ảnh chụp trên điện thoại. Mà nay điện thoại nào cũng có chức năng quay vidio và chụp ảnh miễn nó là loại đời mới có an hay win... Lại có cả công nghệ chỉnh sửa giúp ảnh đẹp hơn cả mấy lần so với khi mới chụp. Điều này Phương mới tập tò làm mà hiệu quả thật. Phương ngắm đi ngắm lại bức ảnh và lại nghĩ:

"Đẹp quá ta!"

Đẹp thiệt. Cô gái ba mươi chưa chồng có làn da mật ong mũi mắt trông được. Mấy tấm ảnh trước tự sướng coi không bằng tấm này do Huyên chụp giùm. Nói chụp giùm là nói vậy thôi chớ Huyên năn nỉ chứ bộ. Huyên anh bạn mới quen do bà mối phây béc dẫn dắt. Chuyện kể sau giờ nói tấm ảnh. Phố cổ với Phương chẳng có chỗ nào còn lạ lẫm vì là nơi chôn nhau cắt rốn mà!. Thế nhưng lên fb phố cổ đẹp lạ. Nhứt là hôm đầu tiên Huyên Phương gặp nhau bên bờ sông Hoài lộng gió rồi đi bộ lòng vòng... Tấm ảnh chụp ở cầu Chùa tuyệt đẹp. Phương nói mà như hét lên khi Huyên chụp và đưa cho Phương xem. Nhiều lần cũng tại đây Phương cũng chụp mà ảnh không như ý.

Huyên nói:

"Nhờ anh đó!"

"Nhờ cái vẻ quá đàn ông của anh!"

Phương nguýt mắt "yêu" thật dài và trả lời.

Huyên bốn mươi hai. Cái tuổi đúng ra có gia thất rồi mà không nhắc chuyện buồn khi đang vui như thế này. Trên fb Huyên và Phương kết bạn bình thường giống hàng trăm hàng ngàn fb có điều cứ mỗi lần Huyên hoặc Phương chia sẻ stt với nhau hay là trong com mỗi ngày một xít lại gần nhau. Ông bà xưa hay nói lời có cánh là vậy!. 

Không rõ sự lay động con tim của những lá thư tình nén nót viết bằng tay vào những năm xưa xửa ấy như thế nào chứ ngày nay độ hot của thư từ nhất là thư tình đã là đồ cổ. Hầu như tình yêu đến không dông dài mà gọn ghẽ trong câu trong chữ. Fb nơi giao lưu chia sẻ bao tâm tình... Anh chủ trang mạng Fb Mark Zuckerberg là người trẻ nên biết ý thường cài đặt những người có cùng sở thích khi kết bạn với nhau xong thường xuyên gặp nhau. Đây là điều thú vị!.

Vậy nên trên fb có hiện tượng ví dụ như hôm nay đang tràn ngập hoa và lời có cánh cho ngày... còn cách đây gần một tháng thì cả fb rộn rã yêu mến thiết tha ngày... và chắc đến ngày x, y, z... cũng vậy. Có người nói vui mà thiệt hai vợ chồng nhà nọ gặp nhau ở nhà không hé răng chỉ gật và lắc đầu nhiều hơn chút là ra dấu bằng tay hệt câm điếc thế mà vô fb họ trao đổi tỏ rõ bao lời bao điều rất đẹp. Và nhiều việc quan trọng được bàn bạc đồng ý ngay qua stt hoặc com trong cài đặt quyền riêng tư gia đình chỉ hai vợ chồng có quyền đọc com thỏa mái!.

Như thế fb tiện lợi há!. Huyên kể chuyện có duyên y hồi còn học lớp mẫu giáo. Trong lúc kể anh chàng khi thì gắt gỏng khi nũng nịu giọng âm ấm... Phương cảm nhận không biết đúng không nhưng cứ cho là vậy đi bởi đạo đời mà đã thương thương cả ruột già ruột non.

Huyên viết stt:

 "Thời tiết tháng 10 âm lịch mà nóng quá!. Hồi hôm xem tivi chiếu cảnh biển Cửa Đại bị xói lở thấy kinh khủng!. Còn đâu bãi biển thơ mộng một thời làm nên thương hiệu cho phố cổ Hội An. Hàng sáu bảy trăm mét như vậy chỉ còn bờ cát sâu hoắm cả dãy khu resort nguy cơ ụp xuống biển...".

Những stt, com như vậy không là gì... Nếu như... Nếu như Phương và Huyên không bất ngờ gặp nhau. 

 Cả hai ngờ ngợ... Một chặp lâu sau mới nhận ra là đã từng kết bạn với nhau trên fb!. À hằng gì thấy quen quen. So với ảnh đại diện đăng trên trang Huyên không khác mấy và Phương cũng vậy.

Theo Fb "Một phần trong sứ mệnh của chúng tôi là trao cho bạn khả năng chia sẻ để mở rộng và kết nối thế giới.".

Thông tin mới nhất hiện giờ có tới trên bốn lăm triệu người Việt Nam xử dụng internet bằng một nửa dân số.

Con số chưa rõ đúng mức nào nhưng có điều quan tâm trong đó bao nhiêu phần trăm ứng dụng internet hữu ích. Fb một kênh ra đời từ công nghệ này lại là "chuyện thường ngày ở huyện" tất tần tật mọi sự đều có...

Nhiều người cùng nhận định fb hay tương tự như fb chỉ là ảo. Con số like, com chỉ tương đối biểu thị sự có người xem, thích một gì đó phần tảng băng chìm mới thực. Có rất nhiều chỉ xem cảm nhận rồi thôi chứ không tỏ rõ chính kiến. Cái thú vị fb chỉ có chức năng khen là chính!.

Tuy vậy bên cạnh những khoe mẽ có nhiều stt trả lời câu hỏi của fb thật sự liên quan đến mọi việc như sau bức thư(*) "Thư gửi con gái của Mark Zuckerberg:

"Max yêu thương,

Mẹ con và cha không thể diễn tả hết niềm hi vọng mà con dành cho cha mẹ về tương lai. Cuộc đời mới của con ngập tràn những hứa hẹn và cha mẹ hi vọng con sẽ được hạnh phúc, khỏe mạnh để có thể khám phá trọn vẹn cuộc đời đó. Con đã trao tặng một lý do để cha mẹ suy ngẫm về thế giới mà cha mẹ hi vọng con sẽ lớn lên trong đó.

Cũng như tất cả các đấng sinh thành, cha mẹ muốn con lớn lên trong một thế giới tốt lành hơn thế giới chúng ta đang sống hôm nay.

Mặc dù tin tức trên trang nhất các báo hôm nay đều nói về những điều tồi tệ, nhưng trên nhiều phương diện, thế giới đang trở nên tốt đẹp hơn. Y tế đang cải thiện. Nghèo đói đang giảm dần. Kiến thức ngày một gia tăng. Mọi người đang kết nối với nhau. Tiến bộ công nghệ trong mọi lĩnh vực cho thấy cuộc sống của con sẽ tốt hơn đáng kể so với cuộc sống của chúng ta hôm nay.

Cha mẹ sẽ đóng góp sức mình để giúp điều đó thành hiện thực, không phải chỉ vì cha mẹ rất yêu con, mà còn vì chúng ta cũng mang trách nhiệm đạo đức với tất cả những trẻ em trong thế hệ tương lai.

Cha mẹ tin rằng mọi sinh linh trên đời đều có giá trị bình đẳng, và các thế hệ tương lai sẽ có nhiều người hơn nữa so với hôm nay. Xã hội chúng ta có trách nhiệm đầu tư trong hôm nay để cải thiện cuộc sống tất cả những ai sẽ gia nhập thế giới này, không phải chỉ vì những người đã và đang sống.

Nhưng ngay lúc này đây, không phải lúc nào chúng ta cũng dành mọi nguồn lực cho các cơ hội cũng như những vấn đề lớn nhất mà thế hệ của con sẽ phải đương đầu.

Nói về bệnh tật chẳng hạn. Hiện chúng ta đang chi phí cho việc điều trị người đau ốm gấp 50 lần so với khoản tiền đầu tư cho những nghiên cứu để các con không bị ốm đau ngay từ đầu.

Y khoa chỉ thực sự trở thành một ngành khoa học trong gần 100 năm qua và chúng ta cũng đã chứng kiến những liệu pháp điều trị triệt để với một số căn bệnh và các tiến bộ khả quan cho các bệnh khác. Khi công nghệ phát triển, chúng ta cũng sẽ đột phá trong việc phòng ngừa, chữa trị và kiểm soát tất cả, hoặc gần như tất cả những bệnh tật còn lại trong 100 năm tới.

Ngày nay, hầu hết mọi người đều chết bởi năm loại bệnh - tim mạch, ung thư, đột quỵ, thoái hóa thần kinh và các bệnh truyền nhiễm - và chúng ta có thể tạo nên những đột phá nhanh hơn trong những vấn đề này và những vấn đề khác.

Khi cha mẹ nhận thức rằng thế hệ của con và thế hệ của con cái con rất có thể sẽ không phải gánh chịu bệnh tật nữa, cha mẹ đã cùng nhận trách nhiệm sẽ dành sự đầu tư của mình hướng tới tương lai để hiện thực hóa điều này. Mẹ con và cha muốn đóng góp sức mình.

Chữa trị bệnh cần có thời gian. Trong một khoảng thời gian ngắn 5 hay 10 năm, có vẻ như chúng ta sẽ không tạo được nhiều khác biệt. Nhưng về lâu dài, các hạt mầm đã gieo hôm nay sẽ nẩy chồi, và một ngày nào đó, con và các con của con sẽ được nhìn thấy những gì chúng ta có thể hình dung: một thế giới không còn bệnh tật.

Có quá nhiều cơ hội như thế này. Nếu xã hội tập trung nhiều nguồn lực hơn và những thách thức lớn đó, chúng ta sẽ để lại cho thế hệ của con một thế giới tốt đẹp hơn…

…

Rất nhiều những cơ hội tuyệt vời nhất cho thế hệ con sẽ bắt đầu từ việc tạo điều kiện để mọi người được tiếp cận Internet.

Mọi người thường nghĩ về Internet chỉ như một công cụ dành cho giải trí và liên lạc. Nhưng với rất nhiều người trên thế giới, Internet có thể còn là một chiếc phao cứu sinh.

Nó mang lại giáo dục nếu con không sống gần một ngôi trường tử tế. Nó giúp con thông tin về cách phòng chống bệnh tật hay nuôi dưỡng con cái khỏe mạnh nếu con không sống gần một bác sĩ. Nó cung cấp các dịch vụ tài chính nếu con không sống gần một ngân hàng. Nó giúp con tiếp cận việc làm và các cơ hội nếu con không sống trong một nền kinh tế tốt.

Internet quan trọng đến nỗi cứ 10 người được tiếp cận Internet, lại có một người thoát khỏi đói nghèo và một công việc mới lại được tạo ra.

Dù vậy vẫn còn tới hơn một nửa dân số thế giới - hơn 4 tỉ người - chưa được tiếp cận Internet.

Nếu thế hệ chúng ta có thể kết nối họ, chúng ta sẽ giúp cho hàng trăm triệu người thoát khỏi nghèo khó. Chúng ta có thể giúp hàng trăm triệu đứa trẻ được học hành và cứu sống hàng trăm triệu sinh linh thông qua việc giúp mọi người phòng tránh bệnh tật.

Đây lại là một nỗ lực dài hơi khác có thể được thúc đẩy nhờ công nghệ và sự hợp tác. Nó sẽ đòi hỏi việc sáng tạo thêm công nghệ mới để giúp Internet có giá thành hợp lý hơn và giúp các vùng không có mạng Internet có cơ hội kết nối.

Nó cũng sẽ cần sự hợp tác với các chính phủ, các tổ chức phi lợi nhuận và các doanh nghiệp. Nó cần sự gắn kết với cộng đồng để hiểu rõ họ muốn gì. Những người giỏi luôn có những tầm nhìn khác nhau về các lộ trình đi tới tốt nhất, và chúng ta sẽ phải nỗ lực rất nhiều trước khi thành công.

Nhưng cùng nhau, chúng ta có thể thành công và tạo ra một thế giới bình đẳng hơn.

…

Nếu chỉ riêng bản thân công nghệ sẽ không thể giải quyết mọi vấn đề. Xây dựng một xã hội tốt đẹp hơn sẽ phải bắt đầu bằng việc xây dựng những cộng đồng khỏe mạnh.

Trẻ em có được những cơ hội tốt nhất khi chúng có thể học hành. Và chúng sẽ chỉ học tốt nhất khi chúng khỏe mạnh.

Khỏe mạnh ngay từ đầu đời - với gia đình yêu thương, dinh dưỡng tốt và một môi trường ổn định, an toàn.

Những đứa trẻ phải đối mặt với những trải nghiệm bi kịch đầu đời thường sẽ có tâm lý và thể trạng phát triển kém lành mạnh. Các nghiên cứu cho thấy các biến đổi thực tiễn trong sự phát triển của não bộ sẽ dẫn tới khả năng nhận thức kém hơn.

Mẹ con là bác sĩ và cũng là một nhà giáo dục, mẹ con nhận thức rất rõ điều này.

Nếu con có một tuổi thơ không lành mạnh, sẽ rất khó để con phát huy hết tất cả tiềm năng của mình.

Nếu con còn phải lo lắng về việc có đủ thức ăn không hay phải thuê nhà, hay lo lắng về các nạn lạm dụng hay tội phạm, cũng thật khó để con có thể phát huy hết tiềm năng bản thân.

Nếu con sợ mình sẽ phải vào tù mà không được vào đại học chỉ vì màu da, hay sợ gia đình con sẽ bị trục xuất vì tình trạng cư trú của mình, hay con có thể là nạn nhân của bạo lực chỉ vì tôn giáo, vì xu hướng tình dục hay vì xác định giới tính của con, khi đó cũng thật khó để con có thể phát triển toàn diện năng lực bản thân”. 

Qua bức thư vợ chồng Zuckerberg cho biết sẽ hiến tặng 99% cổ phiếu đang sở hữu tại tập đoàn Facebook (ước tính trị giá 45 tỉ USD) cho quỹ từ thiện Sáng kiến Chan Zuckerberg do chính họ điều hành. Quỹ sẽ tập trung vào các vấn đề học tập cá nhân, chữa trị bệnh tật, tiếp cận internet và xây dựng những tòa nhà cộng đồng.

Bạn Phạm Đăng Quỳnh đã viết: "Facebook hỏi tôi đang nghĩ gì ? 

Tôi đang suy nghĩ về lá thư và món quà mà vợ chồng ông chủ của quý vị tặng cho nàng công chúa bé bỏng mới sinh của họ . Thực ra đó là món quà vĩ đại mà quý vị sẽ tặng cho nhân loại. 

Xin cúi đầu tạ ơn vợ chồng Mark Zuckerberg.

Xin cúi đầu cảm ơn nước Mỹ vĩ đại đã sinh ra những con người vĩ đại.

Tôi không thể không quan tâm đến nền văn minh và nền giáo dục của quý quốc. Con trai út của tôi đang tuổi du học cũng nghĩ như vậy.". 

Nãy giờ Huyên lang thang mạng. Cũng như bạn Quỳnh, Huyên đọc bức thư của anh chủ Fb lòng rộn lên bao niềm cảm phục. Bức thư làm Huyên suy ngẫm... tự vấn... 

Tại sao mình lại nhỏ mọn cằn cựa như thế!. Phải chi mình nghèo khó cho cam đàng này so với bạn cùng trang lứa Huyên sớm thành đạt. Đất Sài Gòn này ai không biết Huyên nhưng biết chăng là tính hỡm đời... Thì đời mà lúc khó khăn một thân một mình ra đi vô đây bươn chải nào ai hay đến nỗi có bà con gần trong họ cũng thờ ơ nói gì người dưng nước lã. Bảo sao Huyên khi giàu có mà giàu có lương thiện không nghĩ suy. Huyên đọc lại bức thư Mark Zuckerberg gởi con gái vừa chào đời càng yêu cuộc đời yêu Phương hơn. Huyên dự định...

Dự định đầu tiên Chủ nhật này rủ Phương về quê. Quê Huyên vùng đất từng nổi tiếng trù mật đã qua bốn mươi năm hòa bình cuộc sống vẫn còn nhiều vất vả... Mà chịu thôi trai gái qua tuổi đi học thường ra đi tìm kế sinh nhai tứ phương. Ở quê còn người lớn tuổi như vậy làm sao phát triển!. Việc ứng dụng cơ giới vô sản xuất không chỉ cho nhanh mà chính là giải quyết khâu lao động. Có người nói vui xin cảm ơn ông Nhật bà Tây... chứ làm như mọi khi có khóc ròng!.

Ấy là nói cái thời con trâu đi trước cái cày, đập lúa bằng cái bồ, mọi thứ đều gánh; vác trên đôi vai... còn đi đâu xa gần chủ yếu nhờ cặp cẳng!.

*

Truyện này viết lâu rồi và bị lạc trong fb. Fb như rừng không rành chẳng biết đâu mà lần còn rành thì lại nhiều khi chưa chắc tốt! Vậy nên "biết đủ là đủ..." truyện cũng dài rồi dài là do chép y thư của "chủ thớt" mà cũng dài thật truyện ngắn xin dừng lại tại đây sau bảy năm tìm thấy./.

Hòa Văn 

(19/1/2015 - 23/8/2022)

-------

(*): -Nguồn bản dịch Việt ngữ tuoitreonline

      -Nguồn Anh ngữ xem link:

https://mobile.facebook.com/notes/mark-zuckerberg/a-letter-to-our-daughter/10153375081581634/?refid=17&_ft_=top_level_post_id.10153375081581634%3Atl_objid.10153375081581634%3Athid.4%3A306061129499414%3A51%3A0%3A1451635199%3A-5022841594854288103

Thơ Hồ Ngạc Ngữ: DIỆU PHÁP LIÊN HOA

Rồi sẽ gửi chút tro tàn ở lại

Những cuộc đời như lá rụng chiều hôm

Mây vẫn bay, phương trời nào, bay mãi

Quê nhà xa, ngày đã vội hoàng hôn

Rồi sẽ nói với nhau lời đã muộn

Một đời người cũng chẳng có gì vui

Em có thấy bao nhiêu điều ước muốn

Hơi thở im, một thoáng, đã xa rồi

Thôi, hãy dọn lòng mình, thu xếp lại

Những ân tình rồi sẽ trả cho nhau

Như người trồng cây đợi chờ hoa trái

Như yêu thương đợi đến lúc bạc đầu

Rồi sẽ chuyển cuộc đời sang kiếp khác

Hạt giống bây giờ sẽ trổ mai sau

Không còn chỗ cho những gì được mất

Hương sen thơm từ bùn đất nhiệm màu

HỒ NGẠC NGỮ

21/09/2019

Vũ Duy Văn: TRIỀN SÔNG QUÊ

Ngày về thăm lại triền sông

Miên man gió thổi cánh đồng heo may

“Mẹ già như chuối chín cây”

Câu ca dao cũ lắt lay phận người

Cả đời vất vả ngược xuôi

Mẹ chừ ở chốn xa vời nghìn thu

Vành nôi đưa, vọng lời ru

Lạc trong ký ức, hoang vu cõi lòng

Con về ra đứng triền sông

Xót xa cải đã trổ ngồng mẹ ơi!

Hoa vàng xao xác chân trời

Gió đông khắc khoải, bời bời bến mê

Cải vàng níu giữ hồn quê

Xin đừng đánh mất, khiến tê tái lòng

Sông xưa chừ đã thay dòng

Bến xưa đã lở, trĩu lòng người đi

Ai còn nặng gánh sân si

Giữa lo toan, kiếm tìm chi nợ đời

Thương sao tình mẹ cao vời

Cù lao chín chữ, biển trời mênh mông...

Chiều nay về lại triền sông

Lặng nghe gió rít... Người không thấy về

Đà Nẵng, tháng Bảy-2021

Vũ Duy Văn

Lê Hồng Phúc: GÁNH HỒNG NHAN ....

 

Chợ phiên mẹ gánh gió đông

Chắt chiu đem đổi nắng hồng nuôi con

Liêu xiêu bóng mẹ đường mòn

Thúng đời một gánh, thúng con một gồng.

Cánh cò lạc giữa cơn giông

Bàn chân mẹ lạc khắp đồng lúa xanh

Nắng hè rám bưởi trên cành

Nắng đời rám cả tóc xanh bốn mùa.

Mưa dầm làm khế thêm chua

Mưa đời làm mẹ già nua mỗi ngày

Mẹ thời như ớt trên cây

Lặng thầm xanh vỏ mà cay trong lòng.

Vai gầy gánh cả bão giông

Gom thành tiếng hát ru nồng canh thâu

Thúng nào mẹ gánh cơ cầu

Thúng nào mẹ gánh bể dâu cuộc đời.

Thúng nào gánh nước mắt rơi

Thúng nào gánh trọn những lời thế gian

Chợ đời gánh mảnh trăng tàn

Thúng ơi mẹ gánh hồng nhan riêng mình.

Tác giả: Lê Hồng Phúc

NGUYỄN DU: KIỀU

 

Trời còn để có hôm nay
Tan sương đầu ngõ vén mây giữa trời

LÝ ĐỢI: HAI ĐÁM TANG CỦA HAI NGƯỜI XỨ QUẢNG Ở SÀI GÒN

 Trong lịch sử và ký ức của Sài Gòn hơn 100 năm qua, thì dân xứ Quảng đã có khá nhiều đám tang để lại tình cảm sâu đậm của người dân nơi đây. Như sách Tấn Thơ Lưu Nghị truyện viết: “Đại trượng phu cái quan sự phương định”, (tạm dịch: Kẻ đại trượng phu đến lúc đậy nắp hòm sự nghiệp mới định vị được). Hoặc nói giản dị như dân gian: nhìn không khí đám tang là biết người chết đã sống cuộc đời như thế nào.

Đám tang Nhất Linh. Ảnh: Mạnh Đan

Đưa tang Phan Châu Trinh. Ảnh: Khánh Ký

Trong rất nhiều đám tang của dân Quảng ở Sài Gòn thế kỷ 20, xin được nhắc lại đám tang của hai đại trượng phu: Phan Châu Trinh và Nhất Linh. Dù chỉ qua sử liệu ngắn gọn và vài hình ảnh, vẫn có thể hình dung được phần nào về khí phách, về cách thế sống của hai kẻ sĩ này.

Người mở con đường Duy Tân

Ngày 24/3/1926, chí sĩ Phan Châu Trinh đột ngột qua đời tại Sài Gòn, khi mới 54 tuổi, đang ở độ chín muồi của một nhà tư tưởng. Sáng đó Huỳnh Thúc Kháng ghé thăm, kể lại: “Khi đến Sài Gòn, bệnh Tây Hồ đã trầm trọng, không ngồi dậy được, chỉ ngó nhau cười, nhưng nhân khi nói chuyện mà có lời vĩnh quyết: “Hai ta được thấy nhau trên trần gian này một khoảng ngắn ngủi cũng đủ rồi, can trường bình sinh đã soi dọi nhau, không cần bàn nhiều”. Đêm đó Tây Hồ qua đời!”.

Linh cữu Phan Châu Trinh được quàn tại khách sạn Bá Huê Lầu, số 54 đường Pellerin (nay là đường Pasteur). Ban tang lễ gồm 15 người, của nhiều địa phương, do Bùi Quang Chiêu làm chủ tịch, để tổ chức “quốc tang”, dù bị chính quyền ngăn trở.

Giờ nhìn lại ban tang lễ này, đa số đã là đại trượng phu, nhiều người có tên đường trước và sau 1975 như Nguyễn Văn Thinh, Lê Quang Liêm, Trương Văn Bền, Trần Huy Liệu, Bùi Quang Chiêu… Có những số liệu khác nhau về lượng người đưa tiễn.

Theo lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc là “có tới 30.000 người”; theo nhà văn Nguyễn Thị Minh thì “hơn 6 vạn người”; theo nhà văn Nguyên Ngọc và nhiều người khác, thì “khoảng 100.000 người”… Chỉ cần lưu ý là dân số cả Sài Gòn và Chợ Lớn năm 1926 là 345.000 người.

Hàng trăm kẻ sĩ trong cả nước - không ít người khác quan điểm, khuynh hướng chính trị - đã đưa tiễn trực tiếp hoặc gián tiếp. Tiền phúng điếu lên đến hơn 10.000 đồng, tương đương 20 tỷ đồng ngày nay.

Ngày 4/4/1926, đám tang được tổ chức trọng thể, do Đảng Thanh niên, Đảng Lập hiến… điều hành. Có 4 bài điếu văn của Hội Tương tế Gò Công, của Huỳnh Thúc Kháng, của Bùi Quang Chiêu, của đại diện công nhân Ba Son… được đọc trước khi hạ huyệt.

Trong lời đưa tiễn của ban tang lễ, có đoạn: “Thưởng công phạt tội là quyền của quốc dân ta, lại có cái nghĩa vụ phải thi hành quyền ấy. Những kẻ bán nước cầu vinh thì chúng ta đã phạt bằng bút, bằng lưỡi, đối với kẻ có tội đã như vậy, đối với người có công ta há chẳng nên biểu dương và sùng bái hay sao.

Cụ Phan Châu Trinh mà không được hưởng cái lễ long trọng này thì những người như cụ sống đây ai còn thiết gì đến chúng ta nữa. Một dân tộc nào mà không biết tôn kính người ái quốc là dân tộc ấy không có lòng ái quốc… Chánh phủ chẳng hề ra lịnh cấm dân ta ái quốc, miễn là chúng ta hành động có trật tự”.

Trong bài “Nguyễn An Ninh - Tôi chỉ làm cơn gió thổi”, Nguyễn Thị Minh viết: “Ngày đi chôn, dân chúng sắp hàng dài đi dọc đường Pellerin, qua Norodom, quẹo Paull Planchy đến Phú Nhuận rồi thẳng lên Tân Sơn Nhất.

Hàng chục ngàn người nghiêm trang, tay đeo băng tang xếp hàng đi, có thanh niên của Đảng Jeune Annam giữ gìn trật tự suốt dọc đường. Một đám tang lớn chưa từng có ở Sài Gòn, đám tang thể hiện sự giác ngộ của quần chúng, đám tang là tấm lòng của đồng bào đối với nhà ái quốc suốt đời chỉ nghĩ đến dân”.

Đám tang đi theo lộ trình từ 54 Pallerin (nay là đường Pasteur, quận 1), qua đại lộ Norodom (nay là đường Lê Duẩn, quận 1), đến đường Paul Blanchy (nay là đường Hai Bà Trưng, quận 3), xuống đường Phan Đình Phùng (quận Phú Nhuận), an táng tại nghĩa trang của Hội Tương tế Gò Công, gần sân bay Tân Sơn Nhất, nay thuộc quận Tân Bình, TP.HCM.

Thơm danh liệt sĩ Tường Tam

Ngày 7/7/1963, nhà văn Nhất Linh uống độc dược quyên sinh tại Sài Gòn để phản đối nhà cầm quyền Ngô Đình Diệm đàn áp đối lập chính trị và bách hại Phật giáo Việt Nam. Ông cũng ra đi ở tuổi 57, khi sự nghiệp đang tỏ rạng và sung sức.

Thi sĩ Vũ Hoàng Chương viếng câu đối: “Người quay tơ, đôi bạn, tối tăm, anh phải sống chứ sao đoạn tuyệt/ Đời mưa gió, lạnh lùng, bướm trắng, buổi chiều vàng đâu chỉ nắng thu”. Trừ bốn chữ “chứ sao, đâu chỉ”, các cụm từ còn lại là tên các tác phẩm của Nhất Linh.

Theo dự kiến thì ngày 8/7/1963, Nhất Linh phải ra hầu phiên tòa xét xử những nhà bất đồng chính kiến. Tại phiên tòa này, gần 30 bị cáo - trừ Phan Quang Đán - đã chia nhau mảnh vải đen xé từ một chiếc áo, họ đeo lên cánh tay trái để tang Nhất Linh. Kết thúc phiên tòa, mỗi người bị kết án 5 năm tù, đày ra Côn Đảo. Chính vì vậy mà đám tang Nhất Linh diễn ra thật đơn giản, trang nghiêm, cảnh sát và mật vụ còn đông hơn dân thường.

Nhưng sau khi tang lễ khởi hành từ Bệnh viện Grall (nay là Bệnh viện Nhi đồng 2, quận 1), người đưa tang mỗi lúc một đông, chủ yếu là văn nghệ sĩ, trí thức, sinh viên, học sinh... Hàng trăm báo đài trong nước và quốc tế đưa tin, tất cả đối trướng đều được chụp hình, ghi chép, biên dịch.

Khi đến chùa Xá Lợi (quận 3), thì dân chúng đông áp đảo cảnh sát và mật vụ, gần 200 tăng ni tham dự lễ cầu siêu. Sau đó đưa đi an táng tại nghĩa trang Giác Minh (quận Gò Vấp); đến năm 1975 thì hốt cốt hỏa thiêu, gửi bình tro vào chùa Kim Cương (quận 3). Đến năm 2001, gia đình di dời hài cốt Phạm Thị Nguyên (vợ Nhất Linh) từ Pháp và Nhất Linh từ Sài Gòn về an táng tại nghĩa trang quê nhà ở Hội An.

Theo giới thạo tin tại Sài Gòn, dù người đưa tang bị bố ráp trực tiếp, nhưng kết quả thì đám đông và dư luận đã chiến thắng. Xét về mức độ, thì phải đến năm 2001, đám tang của Trịnh Công Sơn mới có thể đông tương đương như vậy.

Sau khi tổng thống Ngô Đình Diệm bị ám sát ngày 2/11/1963, Sài Gòn đã tổ chức lễ truy điệu Nhất Linh rất trọng thể tại sân Tao Đàn. Trong văn tế Nhất Linh đề ngày 5/1/1964, thi sĩ Vũ Hoàng Chương kết: “Hỡi ơi!/ Tố Đoạn tuyệt thành hồ đoạn tịch, mộng dẫu chơi vơi nửa cuộc, sử còn thơm danh liệt sĩ Tường Tam/ Phượng Nhất Linh hề thiên nhất phương, lâu tuy ngơ ngác bên sông, gió vẫn nổi tiếng văn hào họ Nguyễn”.

Từ lễ truy điệu Nhất Linh, đồng hương Quảng - Đà đã nghĩ đến việc lập nghĩa trang riêng tại Sài Gòn cho chủ động các việc nghĩa. Năm 1966, Hội Trung Việt ái hữu, chủ yếu là đồng hương Quảng - Đà, đã mua đất lập nên nghĩa trang Gò Dưa (17ha) ở xã Tam Bình, quận Thủ Đức. Sau đó các đồng hương Quảng - Đà khác cũng góp sức đáng kể trong việc hình thành tự phát nghĩa trang Bình Hưng Hòa từ đầu thập niên 1970, về sau có gần 100.000 ngôi mộ.

Trong những người con xứ Quảng chôn ở Gò Dưa thì có đôi bạn Bùi Giáng và Tạ Ký, họ nằm cách nhau chừng 10 mét. Cách đó chỉ một đoạn ngắn, chừng 100m đường chim bay, là mộ Trịnh Công Sơn, người đã cùng đoàn xe tang đưa Bùi Giáng đến táng ở đây.

LÝ ĐỢI